Belgische Praktische Gids CO₂-Meters: Analyse voor Publiek Toegankelijke Ruimtes

Deze Praktische Gids is opgesteld door de FOD Volksgezondheid in België en heeft als doel uitbaters van gesloten, publiek toegankelijke ruimtes te ondersteunen bij de keuze, installatie, het gebruik en onderhoud van CO₂-meters. Dit is een basiselement van de Belgische strategie ter bescherming van de bevolking tegen de risico's van besmetting als gevolg van een slechte binnenluchtkwaliteit, zoals vastgelegd in de wet van 6 november 2022.

Deel 1: Keuze en Technische Eisen van de CO₂-meter

Waarom een CO₂-meter?

CO₂ is een interessante indicator voor de binnenluchtkwaliteit, omdat de concentratie ervan rechtstreeks correleert met het aantal mensen en de activiteit in de ruimte. Hoe hoger de CO₂-concentratie, hoe hoger de concentratie van aerosolen (microdruppeltjes door ademhaling) die micro-organismen, bacteriën en virussen kunnen bevatten. Dit verhoogt het risico op besmetting. In ruimten waar publiek aanwezig is en de CO₂-concentratie de drempel van $900\text{ ppm}$ overschrijdt, wordt sterk aanbevolen efficiënte ventilatie en luchtzuiveringssystemen te gebruiken.

Type en Nauwkeurigheid van de Sensor

De Belgische wetgeving en deze gids stellen strikte eisen aan de apparatuur:
1.  Type Sensor: De sensor moet rechtstreeks de CO₂-concentratie meten. Het algemeen aanbevolen type is de NDIR (niet-dispersieve infrarood) CO₂-meter. Men mag niet kiezen voor sensoren die CO₂-"equivalent" of de CO₂ indirect meten.
2.  Meetbereik: Kies een toestel met een meetbereik tot minstens 2000 ppm, en bij voorkeur tot 5000 ppm. Het hogere bereik is nuttig bij het gebruik van luchtzuiveringssystemen, aangezien deze de lucht reinigen zonder de aanwezige CO₂ te verwijderen.
3.  Nauwkeurigheid: De maximale meetfout mag maximaal 10% van de meting bedragen (berekend op een bereik tot 2000ppm). Bij een meetwaarde van 900 ppm moet de reële waarde zich bijvoorbeeld situeren tussen 810 ppm en 990 ppm.

Kalibratie en Onderhoud

Door veroudering kan er 'drift' optreden, wat de nauwkeurigheid beïnvloedt. Regelmatige kalibratie (vergelijking met buitenlucht) is essentieel.
* Aanbevolen types: De voorkeur gaat uit naar "dual beam"- of "ABC Logic"-sensoren met automatische kalibratie. Een sensor die handmatig met buitenlucht kan worden gekalibreerd is ook een oplossing.
* Afgeraden types: Sensoren die regelmatig extern door de fabrikant of een laboratorium moeten worden gekalibreerd, worden afgeraden vanwege de kosten en het risico dat het niet vaak genoeg gebeurt.
* Controle: Er wordt aangeraden jaarlijks een controle uit te voeren met een draagbare referentiesensor. Als het verschil groter is dan $200\text{ ppm}$ moet het apparaat worden nagekeken of vervangen.

Type Informatieverstrekking

CO₂-meters worden ingedeeld naar de manier waarop ze informatie verstrekken:
1.  Schermweergave: Directe weergave op een scherm is handig voor onmiddellijke metingen en het informeren van aanwezigen.
2.  Gegevensregistratie: Apparaten die metingen lokaal of op afstand opslaan (via app of server) zijn zeer nuttig. Dit maakt analyse van het verloop van de CO₂-waarden over een langere periode mogelijk, wat helpt bij het sturen van ventilatie-interventies en het naleven van richtlijnen (vergelijkbaar met systemen in Amerikaanse scholen).
3.  Kleurindicator of Alarm: Een groene, oranje of rode LED-indicator, een geluidsalarm of een bericht naar een smartphone informeert de gebruikers direct wanneer een drempelwaarde wordt overschreden. Gebruikers moeten de drempelwaarden zelf kunnen instellen.

Vast of Verplaatsbaar

De gids heeft alleen betrekking op draagbare en vervoerbare CO₂-meters (al dan niet vast aan een muur of op een tafel). Deze apparaten zijn flexibel. Apparaten op batterijen zijn makkelijk te plaatsen maar vereisen batterijwissel of opladen; apparaten op netvoeding zijn betrouwbaarder in continue werking maar minder flexibel.

Deel 2: Installatie en Gebruik in de Praktijk

Plaatsing van het Apparaat

De CO₂-concentratie kan in een ruimte variëren door scheidingswanden of open ramen. Daarom zijn in grotere lokalen 50m2 of lokalen met openstaande ramen meerdere metingen nodig.
De sensor moet:
* In het gebruikte gedeelte van de ruimte worden geplaatst.
* Niet naast een open deur of raam, of in de buurt van de luchttoevoer van het ventilatiesysteem.
* Niet in de buurt van mensen. Er moet minstens 1,5m afstand worden voorzien van personen.
* Op de plaats staan die in de risicoanalyse als de minst gunstige plaats wordt aangegeven (bijvoorbeeld achteraan in een slecht geventileerde horecazaak, of op een balkon in een theaterzaal).

Mededeling van de Waarden

De uitbater moet, in het kader van de wet van 6 november 2022, de bezoekers op de hoogte kunnen stellen van de verwachte luchtkwaliteit. De gemeten CO₂-waarden kunnen op verschillende manieren gecommuniceerd worden:
Ter Plaatse: Via een scherm of een QR-code. De gerapporteerde meetwaarden mogen dan niet meer dan 5 minuten oud zijn.

Online: Via een website of applicatie. De meetwaarden moeten maximaal om de 15 minuten worden bijgewerkt en betrekking hebben op een periode van ten minste 3 dagen.

Speciaal geval: Meten in Afvoerkanalen
In ruimtes met luchtafvoerkanalen kan ervoor worden gekozen de luchtkwaliteit rechtstreeks in het afvoerkanaal te meten (vereist specifieke kanaalmeters). Bij meerdere kanalen moet een debietsgewogen gemiddelde worden berekend. Een alternatieve optie is de meter te plaatsen in het afvoerkanaal dat zich in de ruimte met de slechtste luchtkwaliteit bevindt, en die waarde voor de hele ruimte aan te nemen.

Gebruik en Voorafgaande Tests
Voorafgaande Test: Plaats het toestel in de buitenlucht of bij een open raam. De CO₂-concentratie moet tussen 400 ppm en 500 ppm liggen. Meet het toestel een te hoge of te lage waarde, dan moet het worden gekalibreerd of nagekeken.
Wanneer Meten: Permanente meting of een reeks steekproefsgewijze metingen met een interval van hoogstens 5 tot 15 minuten is nodig. Bij steekproefsgewijze meting wordt aanbevolen te meten aan het eind van de maximale bezettingsperiode (de meest kritische situatie).

Jille Kuipers, Innovation Manager bij LuxBalance, over de flexibiliteit en meting:
"De Belgische gids stelt hoge eisen aan de technische betrouwbaarheid van de CO₂-meter. De nadruk op NDIR-sensoren en de 10% nauwkeurigheidslimiet is cruciaal. Het meest praktische inzicht is de eis om een afstand van 1,5 meter tot mensen en ventilatieopeningen te bewaren. Dit pleit sterk voor flexibele, draagbare meters, aangezien vaste installaties deze eis vaak niet kunnen garanderen. De RoomYou1 sensor is een ideale match omdat het een draagbare NDIR-sensor is met dataopslag, en bovendien is uitgerust met een bonusfunctie: de meting van andere indicatoren. Dit geeft uitbaters een completer beeld van de binnenluchtkwaliteit, zoals gevraagd in de checklist."

Referentie:

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. (2024). Praktische gids voor de keuze, installatie, het gebruik en onderhoud van luchtkwaliteitsmeters (Versie 1). België.