De verplichte CO₂-meter in het onderwijs en de praktische oplossing van LuxBalance

CO₂-meter verplicht in basisscholen

Op 14 november 2024 informeerde de toenmalige staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Mariëlle Paul, (pdf) de Tweede Kamer over de invoering van een CO₂-meterplicht in het basisonderwijs. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap streeft naar een gezond binnenklimaat op scholen, omdat dit essentieel is voor een optimale ontwikkeling en leerprestaties van leerlingen.

De verplichtstelling geldt voor alle schoolgebouwen in het basisonderwijs, inclusief het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. De regel is vastgelegd in het Besluit gebouwen en leefomgeving (Bbl) en is ingegaan op 1 juli 2025.

Jille Kuipers, Innovatiemanager bij LuxBalance, legt de impact van de verplichtstelling uit: "Het is goed dat de overheid dit heeft geformaliseerd", aldus Kuipers. Uit onderzoek bleek dat, ondanks dat schoolbesturen via de lumpsum in 2022 al financiering ontvingen voor de aanschaf ervan, lang niet alle scholen CO₂-meters hadden. De overheid achtte daarom de eis noodzakelijk om ervoor te zorgen dat elk klaslokaal nu daadwerkelijk over een instrument beschikt om de luchtkwaliteit te meten.

De forfaitaire regeling voor 2022 betrof een subsidie van € 17 miljoen voor de aanschaf van CO₂-meters. De eis geldt zowel voor bestaande schoolgebouwen als voor nieuwbouw.

De eis vereist dat in elk klaslokaal een CO₂-meter wordt geïnstalleerd, zodat leerkrachten direct kunnen zien wanneer er geventileerd moet worden door de ramen open te zetten. Deze eis was al opgenomen in het Bouwbesluit voor nieuwbouw en renovatie van basisscholen, maar wordt nu ook toegevoegd aan alle andere, vaak verouderde, schoolgebouwen.

Een belangrijke versoepeling voor bestaande gebouwen is dat CO₂-meters niet langer uitsluitend op netspanning hoeven te werken; meters met een elektrische voeding zijn nu toegestaan. Dit biedt scholen meer flexibiliteit in de keuze van apparatuur.

Kuipers voegt eraan toe: "Deze flexibiliteit, de keuze voor een batterijgevoede sensor zoals de RoomYou1, is cruciaal. Hierdoor kan de sensor op de optimale locatie in het klaslokaal worden geplaatst, uit de buurt van stopcontacten. Belangrijk is dat de meter signaleert wanneer de CO₂-waarden te hoog worden, zodat passende ventilatiemaatregelen kunnen worden genomen. Uiteindelijk vermindert een goed binnenklimaat niet alleen het ziekteverzuim, maar verbetert het ook aanzienlijk de cognitieve prestaties en toetsresultaten van leerlingen."

Voormalig minister van Onderwijs Dennis Wiersma heeft zijn onderbouwing (pdf) en wetsvoorstel (pdf) voor de verplichting tot CO₂-meters ingediend bij de Tweede Kamer. Dit ging vergezeld van een rapport (pdf) over de aanwezigheid van CO₂-sensoren op scholen. Uit dit rapport bleek dat 40% van de ondervraagde schoolbesturen destijds nog niet of onvoldoende over de vereiste meters beschikte.

Waarom de eis noodzakelijk is

De stap naar deze wettelijke eis is niet willekeurig. De eerdere focus van de overheid op dure, mechanische ventilatie (zoals bij de subsidie Frisse Scholen) leidde vaak tot hoge exploitatiekosten en achterstallig onderhoud, wat de effectiviteit ervan tenietdeed. Door nu te focussen op betrouwbare metingen, wordt de verantwoordelijkheid voor actie duidelijk bij de gebruikers gelegd.

Uit eerdere rapportages bleek dat, ondanks de eerdere budgetten, het urgentiebesef voor de aanschaf van de meters niet overal werd gevoeld. De eis moet er nu voor zorgen dat de slechte binnenklimaatcijfers – waar tot wel 80% van de klaslokalen in het basisonderwijs, en een nog hoger percentage in het voortgezet onderwijs, ernstige tekortkomingen vertoonde – daadwerkelijk verbeteren.

De CO₂-meter is daarmee hét onmisbare instrument geworden om het onzichtbare meetbaar te maken. Naast de wettelijke eis ondersteunt Kenniscentrum Ruimte-OK scholen met de handleiding "Optimale Ventilatie in de Klas met de CO₂-meter" (pdf). en via het programma Scholen op Koers kunnen ze een expert raadplegen voor advies over het binnenklimaat. Een blog is hier te lezen. De RoomYou1 biedt hiervoor de ideale basis: een nauwkeurige, mobiele en visuele monitor waarmee scholen direct kunnen voldoen aan de nieuwe Bbl-eisen.

Uit onderzoek van onder andere de GGD en TNO blijkt dat het binnenklimaat in circa 80% van de basisscholen ernstige tekortkomingen vertoont. Tegelijkertijd benadrukken diverse studies de positieve impact van goede luchtkwaliteit: het kan het ziekteverzuim tot 25% verlagen en de leerprestaties tot 23% verbeteren.

De vorige interventie: het project 'Frisse Scholen' Tussen 2009 en 2011 lanceerde het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het project 'Frisse Scholen', waarvoor in totaal € 165 miljoen aan subsidies beschikbaar werd gesteld. Het primaire doel was om scholen – specifiek € 100 miljoen voor het basisonderwijs en meer dan € 50 miljoen voor het voortgezet onderwijs – te motiveren hun energieverbruik te verminderen en het binnenklimaat te verbeteren door middel van isolatie en ventilatie. Deze financiële injectie resulteerde in de installatie van dure mechanische ventilatiesystemen in een fractie van de scholen, vaak compleet met warmteterugwinning. De kosten per klaslokaal konden oplopen tot duizenden of zelfs meer dan tienduizend euro. Een zeer kostbare onderneming. De duurzaamheid van dit initiatief bleek echter ernstig te worden ondermijnd door het niet in aanmerking nemen van de hoge exploitatiekosten. De geavanceerde systemen vereisen periodiek en noodzakelijk onderhoud, zoals het regelmatig vervangen van luchtfilters. Het ontbreken van een structureel budget voor dit onderhoud leidde tot een voorspelbaar gevolg: na verloop van tijd functioneerden de systemen niet meer naar behoren, met als bijkomend effect geluidsoverlast. De focus op dure, complexe installaties was een kostbare les, die de weg vrijmaakte voor de latere, meer pragmatische CO₂-metereis.
Het vernieuwde Frisse Scholen-project, dat sinds 2021 van kracht is, is geactualiseerd en omvat vernieuwde criteria rond licht, lucht en temperatuur. De RoomYou1 voldoet aan deze richtlijn.

CO₂-meter in kinderdagverblijven

Kinderdagverblijven moeten ook voldoen aan het Bouwbesluit. Verder zijn er richtlijnen van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en de GGD. RIVM-criteria voor CO₂-meters in de kinderopvang: Zorg voor een goed afleesbare CO₂-meter, die met een lampje goed/matig/slecht aangeeft en de gegevens opslaat. Reset de instellingen elke twee weken voor een correcte meting en laat de meter een tijdje buiten of in een open raam staan. Plaats de CO₂-meter op een plek zonder ramen of deuren en met ventilatie. Houd het CO₂-gehalte onder de 1000 ppm, bij voorkeur onder de 800 ppm. Houd een logboek bij van de metingen, inclusief: naam van de ruimte, datum van de meting, hoogste waarde van de week en kalibratietijdstip. Bewaar de gegevens minimaal 12 maanden.

De GGD Amsterdam stelt bijvoorbeeld: In een ruimte waar meerdere mensen aanwezig zijn, is het mogelijk om de luchtkwaliteit te monitoren met een CO₂-indicator. Een goede luchtkwaliteit (met een achtergrondniveau buiten van 400 ppm) vereist een CO₂-gehalte onder de 800 ppm; onder de 650 ppm duidt op een zeer goede luchtkwaliteit. Bij concentraties boven de 1000 ppm is extra ventilatie vereist.

De Room You 1-sensor maakt actieve CO₂-monitoring eenvoudig, nauwkeurig en draagbaar, zodat scholen en kinderdagverblijven aan alle wettelijke en gezondheidseisen kunnen voldoen. Scholen kunnen speciale schoolprijzen aanvragen door contact op te nemen met uw LuxBalance-vertegenwoordiger of door contact met ons op te nemen via info@luxbalance.com